أحکام القصاص في الشريعة الإسلامية الغراء

الخمس في الشريعة الإسلامية اثر آیت‌الله سبحانى، شرح و تبيين مفصل مبانى و ادله و مسائل خمس و احكام و فروعات آن است. مطالب، حاصل دروس نویسنده در تشريح مباحث خمس از كتاب العروة الوثقی بوده است.

انگيزه تأليف

احياى توجه به نقش خمس در حيات اجتماعى و نظام سياسى اسلام و شناسايى منابع مالى حكومت اسلامى، هدف اصلى نویسنده است.

ساختار

تبيين استدلالى مبناى فقهى هر مسئله و شناسايى اقوال، و توضيح دلالت‌هاى روايات و مصادر از روش‌هاى كلى اين كتاب است.

گزارش محتوا

ابتدا اشاراتى كلى به منابع مالى حكومت اسلامى شده است. انفال، زكات، زكات فطره، خراج، جزيه، خمس، مظالم، لقطه، اوقاف و ماليات‌ها از منابع تأمين امور مالى حكومت اسلامى است. سپس با نقل مقدمه كتاب خمس عروه الوثقى در نقش و اهميت خمس در آيات و روايات، به نحوه طرح اين مبحث در كتب فقهى پرداخته شده است.

فى المثل شيخ طوسى باب خاصى را براى بخش خمس تدوين نكرده بلكه بيشتر مسائل آن را در كتاب جهاد و وقف و زكات آورده و به دليل رعايت اتحاد ميان مسلمانان اين شيوه را اتخاذ كرده است.

در مبحث آنچه خمس به آن تعلق مى‌گيرد در7 فصل هم ادله قرآنى خمس و روايات متعدد درباره آن نقل و بررسى شده و هم مفهوم غنيمت از ديدگاه لغوى و فقهى تبيين و استفاده ناصحيح اهل سنت از آيه خمس كه آن را منحصر در غنيمت جنگى دانسته‌اند، رد شده است.

گفته شده است كه غنيمت، مفهومى كلى دارد و آن‌گاه استعمالات قرآنى و شواهد لغوى آن و سپس راه‌هاى به دست آوردن اموال غنيمتى و جنگى و نحوه تقسيم خمس آنها بررسى گرديده و مصاديق خمس به تفصيل بحث شده است.

به نظر نویسنده استدلال كسانى كه اراضى را از موارد خمس خارج مى‌كنند ناتمام و ناقص است بلكه خمس به المؤن، الجعائل، صفايا الغنائم، صوافى الملوك و قواطع الملوك تعلق مى‌گيرد سپس مبانى فقهى و ادله روايى هر يك از اين مصداق‌ها بررسى و تبيين شده است.

در تبيين مفهوم جزيه و ارتباط آن با خمس از فرقه‌ها و گروه‌هایى كه مسلمانان به آنان حمله كرده و اموالشان را تصاحب مى‌كنند ياد شده و به مناسبت اين بحث از مفهوم ناصب و مال ناصبى و اموال بغاه هم بحث شده است.

درباره ادله تعلق خمس به معادن بحث تفصيلى صورت گرفته و به فروعات زيادى هم اشاره شده است. مبحث بعدى غواصى و مال حلال مخلوط به حرام و كنز است كه به اختصار به نحوه استدلال به روايات مربوطه اشاره شده است.

مال حلال مخلوط به حرام فروعات گسترده‌اى دارد و در متن عروه و ذيل آن مباحث تحليلى استدلالى متعددى طرح شده است. از خمس ارباح مكاسب، مفهوم مئونه، مال موصى به، خمس جوائز، مفهوم ربح، نحوه تقسيم خمس و مستحقان آن، كيفيت مصرف و متصديان مصرف خمس بحث شده است.

در مصرف خمس به تفصيل از اقوال مختلف فقها (پنج قول) سخن رفته و دلايل و مبانى هر يك و نحوه مديريت خمس توسط ولى فقيه بحث شده است.